Bouwproject: Ter Wende (origineel) 15/04/2025

In de projecten van czaar architecten is sociale duurzaamheid een basiswaarde. Bewust van het belang van ecologische duurzaamheid binnen de bouwsector, wenste het bureau haar kennis uit te breiden over circulair en natuurlijk bouwen. Om Ter Wende als circulair voorbeeldproject uit te werken en een gebouw met een zo klein mogelijke milieu-impact te realiseren, klopte czaar aan bij LabLand en TEKEN architectuur voor de verdere uitwerking van het uitvoeringsdossier. LabLand en TEKEN architectuur stelden vervolgens een begeleidingstraject op maat samen. Hierop volgde een traject van cocreatiesessies waarin het bouwteam en experten samen rond de tafel werden gebracht.  

Het architectenbureau ging zelf aan de slag met de het Vademecum voor de Recuperatie van Bouwmaterialen van Rotor voor de opmaak van een hergebruikinventaris en wenste de volgende pistes voor hergebruik te onderzoeken:

• Mogelijkheid van volledige demontage en stockage van de bouwmaterialen ter plaatse. 
• Recuperatie van bestaande kepers en liggers. De ingenieur stabiliteit zal in de komende weken nagaan of bestaande kepers en liggers gerecupereerd kunnen worden in een nieuwe houtskeletstructuur.
• Recuperatie van de bestaande onderbouw (betonnen welfsels). De ingenieur stabiliteit is reeds nagegaan of bestaande onderbouw (betonnen welfsels) konden worden gerecupereerd maar wijst dit idee in eerste instantie af.
• In het paviljoen liggen ook nog resten bakstenen opgeslagen (in goede staat). Te onderzoeken of deze gebruikt kunnen worden voor de binnenwanden van het nieuwe gebouw. 

In het bouwaanvraagdossier werd nog uitgegaan van een nieuwbouw in CLT.

Binnen de cocreatiesessies werd deze constructiemethode opnieuw in vraag gesteld en werd gezocht naar de meest geschikte wand-, vloer- en dakpakketten.

Hiervoor werden verschillende opties overwogen met elkaar vergeleken op vlak van milieu impact (TOTEM), mogelijke integratie van hergebruikmaterialen, kostprijs en esthetiek.

In oktober 2022 ontmantelde het Leuvens sociaal maatwerkbedrijf Wonen & Werken het bestaande paviljoen. Hierbij werden meer dan 1000m² houten planken en ongeveer 890 lopende meter draagbalken gerecupereerd. De materialen werden in situ gestockeerd. Het overgebleven materiaal ging integraal naar de Materialenbank van Leuven. 

Aanwezigen: Jan Van De Gracht, czaar architecten, TEKEN architectuur, LabLand

• Welke houtsoort is het 'best' voor buitenschrijnwerk?

• Welke behandeling is het 'best' voor houten buitenschrijnwerk?

Kookverf. Dit product wordt gemaakt met natuurlijke ingrediënten lijnolie, rogge- of tarwemeel en natuurlijke minerale en plantaardige kleurstoffen. 

Aanwezigen: Jan Van De Gracht, czaar architecten, TEKEN architectuur, LabLand

• Welke behandeling is het 'best' voor de OSB-platen die als wandafwerking worden toegepast? 
  
  Dit hangt af van de kwaliteit van de platen en wat de bestaande dekking op de OSB-platen is. In het geval van onbehandelde OSB, kan je ze niet-dekkend behandelen, zeker als je 'de look' wilt behouden. Als de plaat in een natte ruimte wordt geplaatst (toilet, keuken,...) moet je een film-vormende bescherming plaatsen (vernis) of een olie-behandeling. Er zijn heel veel producten in het aanbod om dit mee te doen. Je kan de muur ook dekkend schilderen, maar dan verlies je de 'houtlook'.

• Welke behandeling is het 'best' voor recup gevelbeplanking? De planken werden aan één kant behandeld met carboline.
  
  Dit hangt af van hoe diep de carboline al in het hout gedrongen is. Er is wel een andere zijde die niet behandeld is met carboline. Je zou de plank dus kunnen omdraaien. Jan ziet drie opties: 
  (1) een dekkende behandeling met kookverf (typisch gebruikt op de Zweedse huisjes met rode kleur)
  (2) een niet-dekkende behandeling zoals beits of olie, kwetsbaarder dan dekkende behandeling, om de drie jaar opnieuw aan te brengen
  (3) geen behandeling
  Jan adviseert kookverf ifv het beperkte onderhoud.
   
• Algemene tip houtbehandeling
  
  Doe steeds een test vooraleer je alles behandelt. Plaats deze test ook een tijdje in weer en wind om goed zicht te krijgen op het uiteindelijke resultaat.

Aanwezigen: Jan Van De Gracht, czaar architecten, TEKEN architectuur, LabLand

• Wat is het grootste verschil tussen leempleister, kalkpleister en gipspleister?

Als kostprijs een rol speelt zal gipspleister sowieso het goedkoopste zijn. 

Leempleister is elastischer waardoor de bewerkingstijd groot is. Dit is een voordeel tijdens de constructiefase. Bij kalk en gips heb je maar een uur waarop je het kan bewerken. Bij leem is dit een paar dagen. De meeste kalk- en gipspleisters zijn minder gemakkelijk spuitbaar.

Het bindmiddel in leempleister is klei. Deze klei wordt samen met andere stoffen zoals zilt, zand en soms stro, gevoegd naargelang de toepassing en de pleisterdikte. Leempleister kan gespoten aangebracht worden. Er gebeurt geen chemische reactie in de leempleister, waardoor het omkeelbaar is en gecomposteerd kan worden. Bij kalk en gips gebeurt er wel een chemisch proces. Als je toch kiest voor gipsbepleistering, kies dan voor natuurgips. 

De minst aantrekkelijke eigenschap van leempleister is de stootvastheid. Als een hoge stootvastheid nodig is, is leempleister geen goed idee. Je kan dan eventueel ook hier een onderscheid maken in verschillende zones. 

Gips is nooit vochtbestendig, kalk wel. Kalkpleister heeft ook een vochtregulerend karakter, net als leem.  Je kan in een badkamer dan vochtopnemende en niet-vochtopnemende zones maken waardoor je een goede vochtregeling in de badkamers krijgt. In de spatwaterzone zou je een glanspleister kunnen plaatsen.